« Η κυρά των αμπελιών »
Αφιέρωμα στο Γιάννη Ρίτσο από το Μουσικό Σχολείο Ρεθύμνου  για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ποιητή .

 Στις 25 του Μάρτη  το Μουσικό Σχολείο της πόλης μας παρουσιάζει εκδήλωση –αφιέρωμα  στο διπλό εορτασμό με τίτλο «Η κυρία των αγγέλων –η κυρά των αμπελιών».
   Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει εκκλησιαστικούς ύμνους της ημέρας του ευαγγελισμού και το δεύτερο μέρος αποσπάσματα από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου .
   «Η κυρά των αμπελιών» είναι ένα μεγαλόπνοο λυρικό ποίημα του σπουδαίου Έλληνα ποιητή το οποίο δεν είναι και τόσο γνωστό όπως η «Ρωμιοσύνη», «ο Επιτάφιος» και το 
«καπνισμένο τσουκάλι» , είναι όμως ένα πολύ σπουδαίο έργο το οποίο με τρόπο ποιητικό αποτυπώνει την ελληνική αιωνιότητα με επίκεντρο την επανάσταση του ’21 ,αλλά και με 
σαφείς αναφορές τόσο στην αρχαιότητα ,όσο και στα σημαντικά και τραγικά γεγονότα του  20ου αιώνα , όπως η μικρασιατική καταστροφή και η κατοχή . 
   Το έργο «γράφτηκε» το 1946-47  μαζί με τη «Ρωμιοσύνη» κάτω από συνθήκες  συναισθηματικής φόρτισης  εξαιτίας των γεγονότων της κατοχής και της αντίστασης και  εκφράζει το χρέος του ποιητή  απέναντι στον πανανθρώπινο αγώνα για τη λευτεριά και την  κοινωνική δικαιοσύνη ,στον διαρκή αγώνα του ανθρώπου να διατηρήσει την αξιοπρέπεια του.
   Είναι  αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο  ο «μάστορας» Ρίτσος  «δένει» στοιχεία της  αρχαιότητας παρμένα από τη διονυσιακή λατρεία ,με στοιχεία χριστιανικά και με        πραγματικά  γεγονότα …. «…. τα  αμπέλια βράζουν το θυμό για το μεγάλο δισκοπότηρο του αγώνα…..» ή «..εδώ η Μαρία και ο Ιωσήφ κι ο Γιος τους κι ο Άλλος ο Πατέρας … πιο πέρα ο Μέγα Αλέξανδρος ,κι η θεια Παρασκευούλα κι ο Κολοκοτρώνης ,κι Εσύ  αχνοφέγγοντας ,Κυρά των Αμπελιών ,…σταυρός ,σπαθί και δόξα αγνάντια σε όλων των  εχθρών μας ,και μέσα και έξω ,τα λεφούσια …»
  Στο ποίημα «παρελαύνουν» άγια πρόσωπα ,ηρωικά πρόσωπα ,άνθρωποι που έχουν  παίξει σημαντικό ρόλο στην ιστορία , στον πολιτισμό και στη ζωή μας γενικότερα .
Ο Μεγάλος Τσοπάνος ,ο Παντοκράτορας ,ο  Μακρυγιάννης ,   o Κανάρης ,η Μπουμπουλίνα, ο Καραισκάκης , ο Ερωτόκριτος ,η Αρετούσα ,ο Θεόφιλος ,ο Διγενής ,ο Αχιλέας ,  ο Παπαδιαμάντης ,ο γέρο Δήμος ,ο Πρόγονος ,ο Δαυίδ ,ο Νικηταράς .
    Το αμπέλι ,το σταφύλι και το κρασί σύμβολα της διονυσιακής λατρείας έχουν ξεχωριστή  θέση στο ποίημα και η Κυρά των Αμπελιών ,άλλοτε είναι η Παναγία ,άλλοτε η Ελλάδα..
 «..Κυρά ,Κυρά θαλασσινή και στεριανή πότε σαν Παναγιά  Αιγαιοπελαγίτισσα …πότε ντυμένη μ’αμπελόφυλλα» ή« …Κυρά των Αμπελιών είσαι η ομορφιά κι η λεβεντιά ,κι είσαι 
η Ελλάδα ..» Το κρασί και το αίμα γίνονται ένα «..με πόσο αίμα πότισες τα φυλλοκάρδια τ’αμπελιού να δώσει το βαθύ κρασί του δισκοπότηρου ..» μετουσιώνοντας έτσι με τρόπο
μυσταγωγικό το διονυσιακό στοιχείο (κρασί),αλλά και το αίμα του αγώνα σε «θεία κοινωνία» . Το θείο κατέρχεται και γίνεται επίγειο και το γήινο μεταρσιώνεται και γίνεται ουράνιο  και θείο . Ο αγώνας είναι υπόθεση όλων .Και των ουράνιων και των γήινων .  « …τσομπαναραίοι Απόστολοι χτυπάνε της Αγια Σοφιάς τα σήμαντρα …και στα σκαλιά της εκκλησιάς λαδώνουνε τα καριοφίλια με το λάδι της καντήλας..»  ή «..και γιομιτζήδες
 Άγιοι κουβαλάν στη ράχη τους τα κανόνια του 21…»,«κι Αγγέλοι με καπότες ρουμελιώτικες θα κάτσουν μπρος στα καραούλια …»  Τα απλά και καθημερινά γίνονται ένα με τα 
σημαντικά και καθαγιάζονται για να υπηρετήσουν τη μεγάλη υπόθεση  «..βάλε μεσ’το ταγάρι σου της Παναγιάς το κόνισμα μαζί με μπαρουτόσκαγα…» «..θύμιαζε με μπαρούτι 
τα  κονίσματα.»-«πάνου από το τζάκι κρέμεται το καριοφίλι σταυρωτά με τη φλογέρα»

  Η φύση ; Α ! , εδώ φαίνεται η μαεστρία του ποιητή ,αφού στο έργο ζωγραφίζονται τόσοι  πίνακες ,όσοι δε θα χωρούσαν σε πολλές  πινακοθήκες . Εικόνες από όλη την Πλάση ,τον 
ουρανό,τη γή,τη θάλασσα ,τα νησιά ,τους ανθρώπους ,τα δέντρα ,τα φυτά , τα ζώα , ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια μας σαν μια ονειρική κινηματογραφική ταινία ,δίνοντας   μια ξεχωριστή ομορφιά στο ποίημα με την παραστατικότητα και τη ζωντάνια τους . εικόνες που συχνά  μας αιφνιδιάζουν με την πρωτοτυπία τους και την υπερρεαλιστική τους   σύνθεση.
 «αποκοιμιόμασταν σφίγγοντας ένα αστέρι στην καρδιά μας»- «σα σφουγγαράς μέσα στης  νύκτας τα νερά που γύρω του γλιστρούσανε των αστεριών τα ψάρια»- «να παίξουν 
παλαμάκια οι λε’ι’μονιές κι οι βίγλες να βαρέσουν τα μπουζούκια»-«μεσ’τα βαρέλια του κρασιού βογγάν χιλιάδες καλοκαίρια»- «η ελιά διαβάζει μέσα της το πέτρινο βαγγέλιο»-
«στέκει ο Τρανός Τσοπάνος με τη φλοκάτα του χιονιού και το ζωνάρι του ήλιου»,«κι ο σφουγγαράς κοιμάται μεσ’στις σπίθες των ψαριών και τρέχουν στα μαλιά του οι αχιβάδες»-«πώς ναν’τα πεις τα’αμπέλια που αφηνιάσανε και κάλπασαν μες στο αίμα τους»«κι ακούμε κάτου στο γιαλό να ανηφορίζει ο αχινιός στο γόνατο της άνοιξης» «τύλιχτο τ’άσπρο σπίτι μας τρεις γύρους σπάγγο με κερί αλειμένο της ειρήνης». Όλες αυτές οι ζωγραφιές και τόσες άλλες και άλλες τόσες  πλημμυρίζουν το ποίημα  και δίνουν την αίσθηση ότι τα πάντα συμμετέχουν παντού και οι πάντες είναι πρωταγωνιστές ενός έργου σπουδαίου που δεν έχει ούτε αρχή ,ούτε τέλος ,όπως ακριβώς και οι αγώνες του ανθρώπου δεν έχουν τελειωμό.
  Θαυμάστε τη στιγμή που ξεσπάει ο Αγώνας, τη στιγμή που ξεσπάει η Επανάσταση.
          « Σήμερα ανοίγει ο ουρανός τα παραθύρια του ήλιου ,
          Να σκούξουνε τα σήμαντρα κι αγγέλοι να σαλπίσουν –
          Σήμερα αρχίζει στα βουνά το μέγα πανηγύρι
          Τ’Αη Θυμαριού η Ανάσταση ,τ’Αη Έλατου το γλέντι
          Τούτο δεν είναι πόλεμος ,τούτο δεν είναι αμάχη
          Τούτο είναι μέρα τω Φωτώ ,τούτο είναι χοροστάσι …»
 Ανάσταση ,λοιπόν ,ημέρα τω Φωτώ και μέγα πανυγήρι ,πιείτε μια νταμετζάνα φως και    «μεθύστε με τ’αθάνατο κρασί του εικοσιένα» ,όπως προτρέπει ο άλλος μεγάλος  ποιητής Κωστής Παλαμάς ,ο οποίος είχε πει για το Γιάννη Ρίτσο ..
          ΠΑΡΑΜΕΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΙΗΤΗ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙΣ…..

                                Αντώνης Γεβετζής
                Διευθυντής Μουσικού Σχολείου Ρεθύμνου